Aneksja Krymu, wojna w Donbasie i agresja hybrydowa Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy uwypukliły słabość sektora bezpieczeństwa Ukrainy i wysoki poziom niestabilności. Polityczne, militarne, gospodarcze i społeczne wydarzenia ostatnich miesięcy pociągają za sobą konieczność przeprowadzenia szybkich reform sektora bezpieczeństwa
Przed Ukrainą rysuje się wysokie ryzyko kontynuacji działań wojenny w Donbasie a także ryzyko rozszerzenia strefy niestabilności na pozostałe obwody południowo-wschodniej Ukrainy, w tym Charków. Pociąga to za sobą niestabilność nastrojów społecznych. Negatywnie na stabilność wpływa także manipulowanie w przestrzeni medialnej tematyką reform. Problemem jest także niski poziom świadomości społecznej na temat reformowania kraju i niski poziom efektywności polityki informacyjnej państwa.
Biorąc pod uwagę te tendencje, niezwykle ważna jest poprawa świadomości społecznej na Ukrainie, zwłaszcza w tak newralgicznych ośrodkach jak Charków.
Znaczenie Charkowa
Regularne badania socjologiczne pokazują, że nastroje społeczne wśród mieszkańców Obwodu Charkowskiego znajdują się w umownym okresie przejściowym. Aneksja Krymu, rozpoczęcie działań wojennych w Donbasie i szereg działań hybrydowych Moskwy wobec Kijowa, znacząco ostudziły tradycyjnie prorosyjskie nastroje w tej części Ukrainy. Jednocześnie Charkowianie nie stali się automatycznie zwolennikami opcji prozachodniej. Największą grupę społeczną stanowią obecnie osoby niezdecydowane. Inną ważną cechą nastrojów społecznych w tej części kraju jest niski poziom rozumienia potrzeb, poszczególnych etapów i celów końcowych reform w poszczególnych gałęziach sektora bezpieczeństwa.
Charków pełni rolę szczególną dla ukraińskiej struktury bezpieczeństwa. Jest tam skoncentrowana znaczna część przemysłu zbrojeniowego i maszynowego. Charkowskie obiekty przemysłowe i ośrodki intelektualne odgrywają kluczową rolę w rozwoju potencjału sektora jądrowego Ukrainy. Ponadto w Obwodzie Charkowskim znajdują się największe na Ukrainie złoża gazu ziemnego, którego rodzime wydobycie jest - począwszy od 2015 roku -filarem umocnienia niezależności energetycznej Ukrainy od Rosji.
Warto także dodać, że według stanu na czerwiec 2016 roku, spośród wszystkich obwodów kraju, charkowski pozostaje jedynym, w którego strukturze zagranicznego obrotu handlowego, rynek rosyjski nadal pozostaje najważniejszy. Oznacza to, że związana z reformami wewnętrznymi i nabierająca tempa zmiana orientacji handlu zagranicznego Ukrainy będzie miała szczególnie negatywne implikacje socjalne właśnie w Obwodzie Charkowskim.
Bezpośrednia granica ze strefą operacji antyterrorystycznej i Federacją Rosyjską, zwłaszcza w świetle ostatnich doniesień o koncentracji przy granicy z Ukrainą ugrupowań Sił Zbrojnych FR, są kolejnymi czynnikami zwiększającymi wrażliwość regionu charkowskiego.
W obliczu konieczności przeprowadzenia kosztownych i niepopularnych reform wewnętrznych, a modernizacja sektora bezpieczeństwa jest jednym z kluczowych kierunków przemian, poprawa świadomości społecznej w zakresie reform jest jednym z podstawowych instrumentów amortyzujących ewentualną destabilizację sytuacji wewnętrznej w Obwodzie Charkowskim.
Promocja reform
Działania w ramach realizowanego przez Towarzystwo Demokratyczne Wschód projektu są zatem skoncentrowane przede wszystkim na poprawie orientacji społecznej w zakresie reform sektora bezpieczeństwa. Ma to być także element presji społecznej na władze w tym zakresie.
Od początku trwania projektu władze Ukrainy zainicjowały lub kontynuowały rozpoczęte wcześniej reformy sektora bezpieczeństwa w kilku obszarach. Dotyczy to np. zmian w polityce cenowej w sektorze energetycznym, reformy organów ścigania, prac nad lepszym wykorzystywaniem potencjału przemysłu zbrojeniowego, kroków w zakresie integracji z NATO. Jednak - z wyjątkiem przemian w energetyce, które i tak nie są zakończone - można mówić o działaniach chaotycznych i takich, które nie są nieodwracalne.
Działania dotychczas przez nas zrealizowane pokazują także bardzo dużą wrażliwość na przemiany wewnętrzne odbiorców materiałów. Dotyczy to przede wszystkim problemów o największym oddziaływaniu na sytuację socjalną.
Dzięki projektowi Ukraińcy uzyskują odpowiedzi na pytania: dlaczego sektor bezpieczeństwa jest tak istotny? co Ukraina powinna zrobić, by go zreformować? jakie są koszty (przede wszystkim socjalne), ryzyko i końcowe rezultaty reform? jaka jest w tym kontekście rola społeczeństwa obywatelskiego?
Charkowskie media w projekcie
Media charkowskie wykazują dużą aktywność w podejmowaniu tematyki reform sektora bezpieczeństwa. Dobór partnerów lokalnych w projekcie stworzył możliwość dotarcia do różnych odbiorców w Charkowie. Drugi pod względem popularności lokalny kanał telewizyjny w Charkowie "ATN" zapewnia dostęp do najszerszych mas społecznych. Do tego odbywa się to w przystępnej formie dyskusji na bieżący temat tygodnia. Portale "Glavnoe" i "Opór Informacyjny-Charków" obejmują podobne grupy odbiorców – ludzi wykształconych i aktywnych społecznie. Znakomitym dopełnieniem w tym kontekście jest kolejny partner lokalny – portal "Vremya" (wydawany także w wersji papierowej), który jest poczytny w kręgach uznawanych za prorosyjskie. Wydaje się, że właśnie ten partner ma szczególne znaczenie z uwagi na prorosyjskich odbiorców.
Poziom materiałów dziennikarskich, które powstają w ramach projekt jest bardzo wysoki. Zwraca uwagę ścisłe dotrzymywanie przez nich zasady podejmowania tematu z perspektywy lokalnej, co jest dodatkowym atutem.
Koordynatorem projektu jest Paweł Kost / pkost@tdw.org.pl
Projekt: Promocja reform sektora bezpieczeństwa
Główny partner na szczeblu centralnym: Centrum Badań nad Armią, Konwersją i Rozbrojeniem w Kijowie
Pozostali partnerzy: Portal "Glavcom" (Kijów), stacja telewizyjna "ATN", portale "Glavnoe", "Opór Informacyjny-Charków" i "Vremya" (wszystkie Charków).